Türkiye, COVID-19 salgınında “istikrarlı” giden vaka tablosunu, Omicron varyantıyla birlikte kaybediyor. Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Uzmanı Prof. Dr. Çağrı Büke, Omicron varyantının şimdiye kadar görülmemiş bir bulaş hızına sahip olduğunu söyledi. Büke, “Bir buçuk ila üç günde vaka sayısı ikiye katlanıyor. Bu şu demek, 100 vaka varsa bu, 1,5 gün sonra 200, dört gün sonra 800 oluyor. Yüzde 70 daha bulaşıcı” dedi. Büke, Omicron’un Delta varyantına göre daha hafif atlatılmasını ise “Bu, deltayı atlatanlar ya da tam doz aşısı olanlar için geçerli olabilir. Yanılgıya düşmeyelim” şeklinde değerlendirdi.İşte Prof. Dr. Çağrı Büke’nin sorularımıza yanıtları…
■ Grip ile COVID-19 semptomları arasında fark var mı?
Her ikisi de viral solunum yolu enfeksiyonuna neden olur. Her ikisinde de bulaşma yolu benzerdir. Birbirine çok benzer yakınmalarla başlarlar. Bu nedenle gribi COVID- 19’dan ve hatta varyantlarından ayırt etmek mümkün değil. Her ikisinde de başlangıç boğaz ağrısı, halsizlik, yorgunluk, kas ve eklem ağrısı, baş ağrısı, yüksek ateş belirtilerinden bir ya da birkaçıyla olabilir. Bu nedenle test şarttır.
■ Omicronda bulaş süresi…
COVID-19 Omicron varyantı pozitif bir kişi ile temaslı bireylere yönelik uygulamalar ülkeden ülkeye değişiyor. Genellikle öneriler temas sonrası PCR testinin yapılması ve test sonucu negatif ise, herhangi bir yakınma yoksa bile yedi gün süreyle karantina uygulanması yönünde. Bu süre sonunda ikinci bir PCR testi ile durumun ortaya konulması gerekiyor. İkinci testin yapılmasının beş gün sonra olarak önerildiği ülkeler de var. Karantina sürecinde herhangi bir yakınma ortaya çıkarsa belirtilen süreler beklenmeden semptom görüldüğünde PCR testi öneriliyor.
■ Hastalığın seyri aşılı ya da aşısız kişilerde nasıl gelişiyor?
Omicrondan önce söz konusu varyantlar içerisinde en çok bulaştırıcılığa sahip ve en ağır hastalığa neden olan varyant Delta idi. Dolayısıyla Delta varyantını atlatan birinde Omicron gelişme riski söz konusu. Bu kişilerde bugüne kadar elde edilen bulgular hastalığın hafif belirtilerle seyrettiği yönünde. İki doz mRNA aşısı yapılanlarda ise son doz aşıdan 6 ay sonra Omikron varyantı ile semptomatik hastalık gelişme olasılığı yüzde 60’a, ağır bir hastalık gelişme olasılığı da yüzde 20’ye ulaşmaktadır. Dolayısıyla 3. doz mRNA hatırlatma dozu sonrası semptomatik hastalıktan korunma yüzde 86’lara, ağır hastalık gelişmesinden korunma yüzde 98’lere yükseliyor. Aşısız ve hele de daha önce hastalığı geçirmemiş olanlarda hastalığın ağır geçirilme olasılığı yüksektir. Ancak Omicron varyantı, delta varyantına göre daha az solunum sıkıntısına neden olabiliyor.
■ Omicron sırt ve kas ağrılarına neden olmuyor genellemesi ne kadar geçerli ?
Genellikle boğaz ağrısı, boğazda yanma hissi, burun tıkanıklığı, bel ağrısı gibi yakınmalar görülmekle birlikte bir kas ve eklem ağrısının olması Omicron olmadığı anlamını taşımaz. Hatta yüksek ateş, baş ağrısı yakınmaları da görülebilir. Çocuklarda deri döküntüsü bildiriliyor.
■ Hızla bulaşıyor ama öldürmüyor bilgisi doğru mu?
Delta varyantına göre 3 kat daha fazla bulaşıcı, delta varyantına göre yeniden hastalanma olasılığı 5 kat daha fazla. Her ne kadar bugüne kadar elde edilen veriler delta varyantına göre daha hafif seyrettiği yönünde ise de hala daha kesin ve net bir şey söylemek mümkün değil. Öldürmüyor algısı hem yanlış hem de yalancı güven artırıcı ve bu yönü ile tehlikeli bir söylem.
■ Bu kadar hızlı yayılma tsunami etkisi yaratır mı?
Çok bulaştırıcı ve hastalandırma kapasitesi yüksek. Bu yönü ile risk grubundaki kişiler, tam aşılı olmayanlar başta olmak üzere yeniden hastalandırması nedeniyle sağlık sisteminde yeniden bir yüklenmeye yol açma olasılığı çok yüksek. Zira bu durum dünyanın çeşitli ülkelerinde sorun oluşturmaya başladı ve bu nedenle de yeniden çeşitli önlemler alınıyor.
■ Tedbirler neler olmalı?
Aşı çok kritik öneme sahip. Tam aşılanma ve hatırlatıcı dozların yapılması ihmal edilmemeli. Özellikle de koruyuculuğu daha yüksek olması nedeniyle mRNA aşıları bu açıdan avantaj. Ayrıca sadece aşı değil beraberinde hala daha çok önemli role sahip olan maske kullanımı, mesafe kuralı ve temizlik önlemlerine ödün verilmeksizin uygulanmalı. Özellikle kapalı ortamlarda yüksek etkinlikte maskeler tercih edilmeli.
